با سیطرة رسانهها و تبدیل شدن آنها به مهمترین ابزار گذران اوقات فراغت، نهتنها مرجعیت خانواده در انتقال ارزشها به نسل آتی رنگ باخته است، بلکه والدین رسانههای مدرن را به منزلة یکی از مهمترین منابع خود برای آشنایی با شیوههای جامعهپذیر کردن فرزندان برگزیدهاند. از این رو، الگوی هویتپذیری نسل نو تا حد زیادی از اوقات فراغت و محصولات فرهنگی فراغتی تأثیر میپذیرد. اگر امروزه با کاهش انگیزة ازدواج و افزایش شمار دختران و پسران مجرد روبهرو شدهایم، که گاه در نگاهی تقلیلگرایانه به مشکلات اقتصادی بازگردانده میشود، بیش از هرچیز نشانِ تحولات فرهنگی و جایگزینی ارزشهای جهان مدرن ـ فردگرایی و آزادی عمل (اباحهگرایی) ـ با ارزشهای ریشهدار پیشین، یعنی تمایل به پذیرش تعهد و همراهی است؛ چنانکه رشد روزافزون طلاق بیش از هر چیز نشانِ تحولات هویتی نسل جدید و غلبة تمایلات فردگرایانه و استقلالطلبانه بر ارزشهای گروهی و تقدس خانواده به شمار میآید. رشد تکزیستی و ظهور پدیدة تکزیستی دختران، بهویژه در کلانشهرها نیز، که میتواند بستری مناسب برای رشد آسیبهای اجتماعی و اخلاقی باشد، بهروشنی از تغییراتی فرهنگی در مناسبات خانوادگی حکایت میکند که بهسادگی نمیتوان از کنار آنها گذشت. در این میان، نقش رسانههای جدید در تغییر نگرش به زندگی و تحول در ارزشهای اخلاقی منحصر به فرد است.
ظهور تحولات هویتی را میتوان بیش از هر چیز در حوزة اخلاق جنسی مشاهده کرد. معضلات و انحرافات جنسیِ ایرانِ امروز، گرچه با برخی جوامع قابل مقایسه نیست، در جامعة ما که همواره در هالهای از عفت و حیا مستور بوده است، باز شدن تدریجی فضا بر مناسبات نامتعارف و سهلانگارانه، سنگین و گسترده جلوه میکند، و آمارها و تحلیلهای جامعة کارشناسی بر نگرانیها میافزاید. از این رو، خانوادة ایرانی که با گزارشهایی تکاندهنده روبهرو میشود، به خود حق میدهد خطر را در کنار گوش خود احساس کند و نخبگان را در تحلیل اوضاع پیشآمده به یاری، و مسئولان ذیربط را به مساعدت طلبد.
گزارشهایی چون افزایش طلاقهای ناشی از نارضایتی جنسی، ظهور پدیدههای جدید در روابط زناشویی متأثر از سریالهای ماهوارهای که به خیانت در روابط زناشویی عقلانیت میبخشند، گزارشهایی از منابع رسمی مبنی بر تغییر الگوی انتقال ایدز از اعتیاد تزریقی به رفتارهای پرخطر جنسی، خبر کشف شبکههایی که به روابط نامتعارف جنسی اشتغال داشتهاند، و اخباری از افزایش تورهای مسافرتی به مراکز توریسم جنسی و توریسم با محوریت لهو و لعب.
در وهلة نخست، آنچه موجب نگرانی جامعهای آراسته به زیور حیا و عفاف میشود، تحول در حوزة اخلاق جنسی است؛ اما بهواقع نگرانکنندهتر، دگرگونیهای هویتی نسل جوان و تحولات فرهنگی در عرصة اعتقادات و ارزشهاست، و تغییر در الگوی رفتار جنسی، تنها بخشی از تغییرات ارزشی را حکایت میکند.
#خورشید نوشت